Op de internationale dag van de vrouwen en meisjes in de wetenschap roept VUB-professor vloeistofmechanica Aurélie Bellemans vrouwelijke wetenschappers op om van zich te laten horen.
We hebben vrouwelijke rolmodellen nodig, omdat vrouwen in de hedendaagse wetenschap van essentieel belang zijn. Vandaag is de internationale dag van vrouwen en meisjes in de wetenschap. Vertel het verhaal van de Amerikaanse Jennifer Anne Doudna de Franse Emmanuelle Charpentier aan uw kleinkinderen, kinderen, leerlingen. Zij kregen de nobelprijs van de CRISPR-Cas9 methode, nu al een van de spraakmakendste ontdekkingen van de 21ste eeuw. Of het verhaal van de lange dappere strijd van de Hongaarse wetenschapster Katalin Karikó, dat uiteindelijk leidde tot een COVID-vaccin.
Slechts een kwart van de Vlaamse professoren is een vrouw. Met een jaarlijkse groei van amper een paar percent, duurt het zeker nog een twintigtal jaren vooraleer we de genderverhouding kunnen rechttrekken.
Het percentage vrouwelijke wetenschappers doet het redelijk goed tot op doctoraatsniveau. Na het behalen van hun doctoraat, kiest slechts een beperkt aantal vrouwen voor een academische carrière. Dit fenomeen wordt ook de “lekkende pijplijn” genoemd. Waar loopt het fout? Maar nog belangrijker is de vraag: wat kunnen we eraan doen?
Bewustmaking is de eerste stap om discriminatie tegen te gaan
Wetenschap wordt nog altijd cultureel getypeerd als “mannelijk”. Deze associatie gebeurt meestal onbewust, ergens achteraan in ons brein. Impliciete gender bias is een psychologisch mechanisme waarbij we sinds jongs af aan genderschema’s overnemen. Deze hypotheses over verschillen tussen mannen en vrouwen worden onbewust aangeleerd tijdens onze socialisatie en beïnvloeden onze verwachtingen. Welk beeld roept ons brein op bij een professor? Denken we dan niet allemaal aan een man op leeftijd met een verwilderde grijze baard en een ronde bril?
Ons brein is getraind om mannen te associëren met leidinggevende wetenschappelijke functies, en dat heeft jammer genoeg desastreuze gevolgen voor onze dames in de wetenschappen. Impliciete gender bias sluipt ongemerkt en heel subtiel in ons dagelijks leven, binnen en buiten de universiteit. Vrouwelijke professoren worden eerder aangesproken over hun gezinsleven terwijl mannen ondervraagd worden over hun wetenschappelijk onderzoek. Toga’s voor ceremoniële evenementen worden op mannenmaat gemaakt en zijn doorgaans veel te groot voor de vrouwelijke collega’s. Er is genoeg anekdotisch bewijs voor impliciete gender bias. Bewustmaking is de eerste stap om discriminatie ten gevolge van impliciete bias tegen te gaan. Eens we ons bewust zijn van onze seksistische denkpatronen, kunnen we samen de genderverhouding positief beïnvloeden.
Gelijkheid en inclusiviteit moeten we blijven benadrukken
Bias tegengaan begint op jonge leeftijd. Jongens en meisjes kijken op naar inspirerende rolmodellen in de wetenschap, en daar is er duidelijk een tekort aan vrouwelijke voorbeelden. Ook jonge wetenschappers (studenten, doctorandi en postdocs) worden beïnvloed door een rolmodel of een inspirerende ontmoeting tijdens hun academische loopbaan.
Mijn voorbeeld was mijn promotor, een man. Als mentor heeft hij mij altijd gesteund en bijgestaan tijdens mijn wetenschappelijke loopbaan. Op de faculteit waren er gewoonweg geen vrouwelijke rolmodellen in de lucht- en ruimtevaart naar wie ik kon opkijken. Als jonge ruimtefanaat keek ik wel erg op naar enkele inspirerende Amerikaanse NASA vrouwen zoals Kitty O’Brien Joyner, de eerste vrouwelijke NASA-ingenieur, en Margaret Hamilton die de software voor het Apollo programma heeft geschreven. Daarom deze oproep: Lieve vrouwelijke collega’s, wees niet onzeker, maar trots op wat je hebt bereikt in de wetenschappen. Kom naar voren als je denkt dat je een goed rolmodel zou kunnen zijn, want de wereld heeft je nodig.
Er is dus nog veel werk aan de winkel, maar vrouwen kunnen dit niet alleen verwezenlijken. Mannen, we hebben jullie nodig! Vrouwenemancipatie gaat eenmaal niet zonder de man. Vrouwen in de wetenschap hebben jullie steun nodig: durf te pleiten voor gendergelijkheid, schuif jullie dames naar voren. Er is plaats genoeg voor vrouwelijk talent in wetenschappelijke beroepen en topfuncties. Gelijkheid en inclusiviteit moeten we blijven benadrukken en promoten. Laten we dit samen waarmaken als één gemeenschappelijk front.
Wie weet is de volgende professor Zonnebloem een vrouw?