Oorlogen, terreuraanslagen, aardbevingen … we worden dagelijks bestookt met negatief nieuws. Niet dat we er ons van mogen afsluiten maar wat doet het bekijken van al die miserie met ons mentaal welzijn?
De belangstelling voor slecht nieuws is een typisch menselijk verschijnsel. We volgen de actualiteit op de voet: deels uit nieuwsgierigheid, deels omdat het een zekere overlevingswaarde heeft. Het houdt ons alert voor gevaren. Toch is voortdurend blootstellen aan slecht nieuws niet zonder risico’s. Uit een vroegere studie van het Center for Research on Emotion, Stress, and Technology van de universiteit van Vermont bleek dat hoe meer je kijkt, hoe angstiger je wordt. Dat kan gepaard gaan met een aantal klachten die ook opduiken als je te veel stress ervaart.
Nieuws bevat drama
Frank Van Overwalle is professor aan de Faculteit Psychologie van de VUB. Hij spitst zich toe op de studie van het sociale brein, waarvoor hij verschillende internationale onderzoeksprojecten leidt. “Ik las recent over een onderzoek* dat een verband legt tussen nieuws en emoties. Mensen die meer naar nieuws kijken over dreigende en traumatische gebeurtenissen zouden meer angst, depressie en posttraumatische stress ondervinden. Uit onderzoek blijkt dat naargelang het nieuwsitem negatiever is, negatieve emoties ook sterker worden en bij positieve items positiever. Nieuws heeft dus wel degelijk effect en het heeft me zelfs een beetje gefrappeerd dat het zo sterk was. Dat mensen zich minder opgewekt voelen na een negatief nieuwsitem lijkt me logisch. Wat verrassender is, is dat deelnemers aan het onderzoek rapporteerden dat ze angstiger en meer depressief zijn in de mate dat ze meer naar het nieuws in het algemeen kijken. Dat bevat nu eenmaal meer items over dramatische gebeurtenissen.”
Donkere gedachten afbouwen
“In de eerste plaats is het belangrijk om na te gaan wat angsten veroorzaakt en in welke situaties die voorkomen. Het is zaak om donkere, catastrofale gedachten geleidelijk aan af te bouwen en te vervangen door iets meer aangepaste en realistische gedachten. Daar valt op te oefenen. Zeggen dat het allemaal wel meevalt is niet de aangewezen oplossing. Aangeraden is om cognitieve gedragstherapie te volgen bij sterke, reactieve angstgevoelens, dwanggedachten, piekeren en depressies en zo via inzichten het gedrag leren te beheersen. Daar zijn mensen heel wat bij gebaat. Helaas blijken mensen met een depressie vaak te hervallen; dat is gelukkig minder het geval bij angst en dwanggedachten.”
Fight or flight, hoe werkt het
“Emoties zijn primordiaal voor de overleving van de soort, want zij dwingen ons tot handelen onder urgente noodsituaties die onmiddellijke actie vereisen. Zo doet angst ons meteen verstijven wanneer een wagen ons als fietser of voetganger dreigt te overrijden. Het is een complexe samenhang van processen. In het brein kunnen we dan ook een aantal netwerken onderscheiden, waarvan de voornaamste zijn het limbisch kernemotienetwerk, dat toestanden uit vroegere ervaringen weergeeft en controle van het lichaam gebruikt om de belangrijkste affectieve stemming - plezier of ongenoegen met een zekere mate van opwinding - te creëren. Die bewuste ervaring stuurt het fight or flightgedrag mee aan. Het aandachtsnetwerk doet ons richten op gevaar, dreiging, aantrekkelijke doelen, etc. En het mentalisatienetwerk geeft betekenis aan de emotie, aan gewaarwordingen van het lichaam.”
Cerebellum
“Al deze netwerken hebben verbindingen met de kleine hersenen, het cerebellum, en hebben daar ook een interne, onbewuste representatie die de processen in deze netwerken zal helpen te automatiseren, wat natuurlijk essentieel is bij emoties. Het limbisch en het aandachtsnetwerk zullen het snelst optreden, en dan zal ook het mentalisatienetwerk in gang schieten om de emoties betekenis te geven en te nuanceren. Zoals in het voorbeeld van de auto: het gevaar was niet zo erg, de auto was nog veraf.”
Eigen onderzoek
“Ons onderzoek heeft zich toegespitst op de rol van mentaliseren. Als je informatie geeft aan mensen over hoe anderen zich voelen en wat ze denken, dan onderzoeken we welke hersengebieden die sociale informatie verwerken. Dezelfde gebieden zijn betrokken bij het inzicht krijgen in emoties en begrijpen van jezelf. Daarbij doen we vooral onderzoek naar de nogal onderschatte rol van de kleine hersenen**. Die spelen een essentiële rol bij het automatiseren van de stappen in cognitieve processen en gedrag, zoals bijvoorbeeld leren fietsen, maar ook bij sociale processen, om ervoor te zorgen dat menselijke interactie vlot en efficiënt verloopt. Uit onze meta-analyse bleek dat emotieprocessen van anderen of van zichzelf sterk overlappen met sociaal mentaliseren over anderen en zichzelf. Afwijkingen in deze hersenprocessen kunnen leiden tot verstoord sociaal gedrag, zoals bij autisme.”
*Associations Between Valenced News and Affect in Daily Life: Experimental and Ecological Momentary Assessment Approaches van S.J. Shaikh, A.L. McGowan en D.M. Lydon-Staley
** The posterior crus II cerebellum is specialized for social mentalizing and emotional self-experiences: a meta-analysis