Els Witte

Dit rectorportret is mede gebaseerd op de historische verhandelingen en bronnen van Het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven. Het wetenschappelijk materiaal vindt u op hun website.

Rectorschap

Els Witte was de tweede vrouwelijke rector van België en de eerste aan de VUB. Ze werd rector in 1994 ten tijde van een woelig politiek klimaat in het hoger onderwijs en dreigende besparingen op de VUB als Vlaamse universiteit in Brussel. Tijdens haar rectoraat benadrukte Witte het regionaal belang van haar universiteit voor Vlamingen in Brussel. Daarnaast focuste ze ook sterk op samenwerkingsverbanden met andere universiteiten en werd er onder haar supervisie een aantal interuniversitaire opleidingen opgestart. De samenwerkingen bestonden ook buiten de landsgrenzen. Tijdens haar ambtsperiode werd er een sterkinternationaal en Europees netwerk uitgebouwd.

Rapport Dillemans

In 1997 kwam het rapport Dillemans uit over de toekomst van de Vlaamse universiteiten. Els Witte verzette zich fel tegen de confederatie van de KU Leuven met de Katholieke Universiteit Brussel, die daarin werd voorgesteld. Haar stelling was dat de VUB studenten zou verliezen. Het voorstel van het rapport Dillemans is nooit gerealiseerd.

Onder haar rectoraat ontplooide Els Witte verschillende initiatieven, zoals de VESPAO: Vereniging voor Studie en Professionalisering van het Academisch Onderwijs. Ook stelde ze de VUB ter beschikking van de Brusselse gemeenschappen door de universiteitsbibliotheek verder te ontwikkelen. De VUB als universiteit voor een zo breed en divers mogelijk publiek was een speerpunt voor Els Witte.

Tweede kans onderwijs en begeleiding sociaal zwakkere studenten

Naast vrijzinnige waarden focuste Els als rector ook sterk op de student als individu. Tijdens haar ambtstermijnen werkte ze aan de ontwikkeling van tweedekansonderwijs en de begeleiding van sociaal zwakkere studenten. Ze ging in tegen de exclusiviteit van het hoger onderwijs en was tegen de kennismaatschappij die de toenmalige politiek probeerde te creëren. De discussie rond de invoering van een toelatingsproef voor de opleiding geneeskunde situeert zich ook in deze context. Tijdens haar bestuursperiode nam het aantal studenten zienderogen toe en betichtte Els de politiek van een slechte integratie van lagere sociale klassen in het universitaire onderwijs.

In lijn hiermee, ijverde ze er ook voor dat vrouwen gelijke kansen kregen en genderthema’s academisch uitgewerkt konden worden. Ondanks het feit dat Els nooit voluit een politiek mandaat opnam, deed ze als rector toch aan politiek door onverbloemd haar mening te uiten over hete hangijzers in het hoger universitair onderwijs en het belang van haar studenten. Bovendien bleef ze zelf altijd lesgeven, ook tijdens haar rectorschap.

Herwaardering humanisme

Voor Els Witte had de universiteit een sterk maatschappelijke functie. Tijdens haar ambtstermijn zette ze de VUB niet enkel in Vlaanderen, maar ook op Europees niveau op de kaart. De universiteit was volgens haar een filosofisch-maatschappelijk project dat kritisch en vrij van dogma’s oordelen velt. Er kwam een herwaardering van de humane wetenschappen en een aantal vernieuwende onderzoeksdomeinen kreeg extra ondersteuning. Bovendien werd er ook aandacht gevestigd op ethische debatten, zoals euthanasie en abortus die vanuit humanistisch oogpunt een cruciale rol spelen.

Haar rectorschap was een stressvolle periode in haar leven en ze twijfelde lang om een tweede ambtstermijn op te nemen. Ze vond dat zete weinig tijd had voor het voeren van historisch onderzoek. Maar uit liefde voor de universiteit, haar studenten en haar geloof dat ze als rector een verschil kon maken, stelde ze zich toch kandidaat.

In essentie was Els Witte gedurende haar rectorschap een pleitbezorger voor de VUB als een groeiende en kwalitatieve universiteit voor Vlamingen in Brussel . Daarbij verloor ze nooit de maatschappelijke functie van het onderwijs uit het oog, voor de universiteit als springplank voor sociale minderheidsgroepen. Els leefde voor ‘haar VUB’ en al ‘haar studenten’.

Studie en carrière

Els Witte genoot haar eerste opleiding aan de normaalschool van Laken. Om de universitaire opleiding Geschiedenis te volgen was een basiskennis Grieks en Latijn noodzakelijk. Die vakken had ze in het secundair onderwijs niet gevolgd. Via de examencommissie slaagde ze toch voor haar kandidatuur geschiedenis. Voor haar licentiaat trok ze naar de Rijksuniversiteit Gent en daar werd prof. Jan Dhondt haar promotor. Die zou volgens haar bepalend worden voor haar verdere academische carrière. Ze startte als assistent van Dhondt in Gent. Dhondt wordt beschouwd als de grondlegger van de studie naar de hedendaagse geschiedenis in België en dit wordt ook de specialisatie van Els Witte. In 1973 werd ze hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de VUB. Ze werd professor in een periode, naar eigen zeggen, waar er een hoge nood was aan academici.

Een uitgebreid maatschappelijk engagement

Ze engageerde zich voor verschillende organisaties en initiatieven die haar nauw aan het hart lagen. In 1976 richtte ze het Centrum voor interdisciplinair onderzoek naar de Brusselse Taaltoestanden op, waarmee ze de taalproblematiek in Brussel wilde aankaarten. Witte vond het belangrijk dat het Vlaams als taal in Brussel erkend werd. Ook stond ze in 1987 mee aan de wieg van VUBPress i, die zorgde voor de verspreiding en popularisering van wetenschappelijke kennis. Daarnaast was ze ook redactielid van ‘Links’ , het blad van de linkerzijde van de SP. Ze stelde zich ook verkiesbaar voor de gemeenteraadsverkiezingen in Sint-Joost-ten-Node, wat haar een zitje opleverde in de OCMW-raad. Politiek had ze tot dan toe eerder abstract bestudeerd, maar door dat mandaat kreeg ze heel tastbaar te maken met de problemen in de armste gemeente van Brussel. Ze zette haar politieke carrière niet door; naar eigen zeggen omdat de lokale politiek te veel draaide om macht.

Aanklacht genderongelijkheid

Els Witte was lid van de Coudenberggroep, een Belgische federalistische denktank. Bovendien nam ze het voorzitterschap van het Vlaams Instituut voor Geschiedenis (VIGES) op zich, dat onder meer de publicatie van het Nationaal Biografisch Woordenboek ondersteunde.

Vanuit een politieke functie bij de SP zetelde ze als voorzitter van de Raad van Bestuur van de BRTN. Opnieuw ging dit gepaard met een woelige periode in het medialandschap: in 1989 zag de commerciële zender VTM het levenslicht. Interne conflicten binnen de BRTN verschoven naar de achtergrond doordat de hele organisatie plots een gezamenlijke vijand had. Tijdens en na haar rectorschap nam ze ook het voorzitterschap van Vlaamse Interuniversitaire Raad op zich. Daar kon ze de politieke uitdagingen voor het onderwijs aanpakken en ook de genderongelijkheid in de academische wereld aanklagen.

Gedurende haar volledige carrière stond historisch onderzoek centraal bij Els. Als rector kon ze er weinig tijd voor vrijmaken en dat vond ze erg jammer. Na haar emeritaat had ze hier opnieuw ruimte voor en volgde er een aantal publicaties.