Gerard 'GAL' Alsteen (°1940)
Beroep: Politiek cartoonist en kunstschilder
Nationaliteit: Belgisch
Waarom een eredoctoraat?
2 april 2019: Gerard Alsteens neemt nederig maar met plezier het eredoctoraat van de VUB in ontvangst.
De eer voor durf en maatschappelijk engagement
Alsteens is in zijn werk niet de man van veel tekst; liever laat hij ruimte voor ontdekking en overpeinzing. Soms zijn woorden niet nodig, dan zegt het beeld genoeg.
De VUB overhandigt GAL een doctor honoris causa voor zijn lange carrière waarin bescherming van kwetsbare mensen de bron is van soms controversiële creativiteit. Voor zijn cartoons die getuigen van ongeremde vrije meningsuiting en maatschappelijk engagement. Voor zijn aanzet tot kritisch denken. Ook ietwat voor zijn passionele liefde voor Brussel. De VUB en GAL, ze delen dit allemaal.
Verontwaardiging loopt als een rode draad door Alsteens’ tekenwerk. Boosheid over het boze. Onmacht over onrecht. Zijn stellingnames zijn de zuurstof waarmee hij de maatschappij attent maakt op waar de politieke en maatschappelijke schoentjes wringen. Zijn cartoons zijn niet per se grappig, maar eerder scherp en cynisch. Ze vragen soms langere observatie om de boodschap te begrijpen en doen op die manier de aanschouwers stilstaan bij wat ze zien. Opkomen voor de zwakkeren zit in zijn achterhoofd. Dat hoort zo.
GAL vindt cartoonisten einzelgängers, ook zichzelf. Alleen, vanuit zijn atelier, groeien uit zijn tekenpen boodschappen die hij via zijn illustraties op een vaak controversiële manier op de wereld loslaat.
“The protection of vulnerable people, thats my ensign.”
Over zijn carrière
Bitterzoet
3 augustus 1940. In het gezin Alsteens is het dubbele vreugde. Gerard wordt geboren als de helft van een tweeling. Hij weet al vroeg de weg naar het tekenpapier te vinden. Op zijn twaalfde neemt hij deel aan een tekenwedstrijd in de krant ‘Het Nieuws van den Dag’ en komt als winnaar uit de bus. Het verwondert niemand dat zijn studiekeuze in de lijn van zijn talenten ligt.
Hij loopt school in Sint-Lukas in hartje Brussel waar hij daarna als lesgever aan de slag gaat. GAL gaat vlakbij wonen omdat hij alles wil meemaken. Tentoonstellingen en musea geven hem extra adem. Alsteens is kind aan huis in het Filmmuseum, waar hij naar eigen zeggen zowat om de twee dagen tijd doorbrengt. Zijn liefde voor de stad Brussel is er eentje die nooit dooft.
In zijn voorlaatste jaar als student loopt Gerard stage bij het jezuïetenblad ‘De Linie’, waar hij de lay-out van het blad verzorgt. Maar in 1964 legt het Vaticaan het blad het zwijgen op. Als reactie ontwerpt GAL een voorpagina met daarop een omgehakte boom met het opschrift ‘De Linie’ die in zijn val de Vlaamse Leeuw verplettert. Zijn verontwaardiging krijgt een gezicht.
Van eind jaren ’60 tot begin jaren ’80 levert Alsteens cartoons aan de bladen ‘De Nieuwe’ en ‘De Zwijger’ en tekent zich zo een onuitwisbare weg naar zijn reputatie. In 1983 begint hij bij Knack waar zijn spotprenten tot op vandaag vriend noch vijand onberoerd laten. Boze lezersbrieven en censuur van sommige van zijn cartoons (niet meer dan tien, zegt hij zelf) zijn het gevolg. Zijn illustraties verschijnen ook in Humo, De Morgen, Panorama, De Post.
Gerard Alsteens doet meer dan via zijn tekeningen onrecht in de wereld aanklagen. Hij betoogt mee, is aanwezig op demonstraties en zet zich in voor organisaties als Oxfam en Amnesty International. Hij illustreert boekencovers, logo’s en affiches, waarvan die tegen het apartheidssysteem in Zuid-Afrika de wereld rondgaan. Als hij televisiebeelden ziet van het afgebrande huis van een Zuid-Afrikaanse geestelijke en zijn affiche aan een van de nog resterende muren ontdekt, is hij ontroerd. Ontroerd dat mensen zijn tekeningen als een echte steun zien.
Als GAL in 1996 tijdens het televisieprogramma De Zevende Dag met enkele van zijn prenten het Vlaams Blok beledigt, verlaten de fractieleden van de partij verbolgen de ruimte. GAL staat voor verontwaardiging en roept verontwaardiging op.
17 januari 2004 loopt het fout. Het wordt GAL wazig voor de ogen - letterlijk - en de dag erna blijkt lezen en tekenen compleet onmogelijk. Er is een klontertje in een ader gesprongen, luidt het verdict. Oogembolie. Met een aantal technische hulpmiddelen slaat hij er toch in zijn werk te hervatten en hij schittert datzelfde jaar nog met twaalf werken op het Cartoonfestival Knokke-Heist.
In de jaren die volgen, komen met de tekeningen ook prijzen en erkenningen aanrollen. GAL raakt mensen met zijn werk en in een interview van 2019 zegt hij dat hij ernaar uitkijkt om gewoon te mogen voortdoen. Een simpele wens van een grote meneer.
Messcherpe spotprenten
Aanklachten tegen onrecht die doen herinneren aan schilderijen.
Schuilnaam GAL
Zijn pen in gal dopen, verwijst naar hoe de inspiratie voor zijn werken van de boosdoeners zelf komt.
Tentoonstellingen en prijzen
1980: Belgische Inzending voor de Biënnale van Venetië
1980: Louis Paul Boon-Prijs
1988: Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Beeldende Kunsten
1994: Arkprijs van het Vrije Woord
2004: Bene-Prijs
Cartoonist: Tot op vandaag laten zijn spotprenten vriend noch vijand onberoerd.
Artiest: Geïnspireerd door Picasso.
Wat is een eredoctoraat?
Sinds 1978 reikt de VUB elk jaar eredoctoraten uit aan persoonlijkheden met de meest diverse achtergronden die zich op een opmerkelijke manier hebben ingezet voor hun vakgebied en voor de maatschappij. Vanaf dit plechtige moment van erkenning dragen zij de eretitel van Doctor Honoris Causa van de VUB.