Auteur: Ebe Daems, Foto’s: Thierry Geenen en Bram Vanhoutte
Wat was je eerste reactie op het referendumresultaat?
Jamal: Om de een of andere reden checkte ik mijn telefoon toen ik die nacht om drie uur wakker werd en zag ik het resultaat. Ik was ervan overtuigd dat het een nachtmerrie was en ging gewoon weer slapen. Toen ik ’s ochtends wakker werd, probeerden allerlei mediacontacten me te bereiken aangezien Europese studies mijn vakgebied zijn, maar ik had zelf moeite te begrijpen hoe 51 procent van de mensen zo kon stemmen. Het was een diepe emotionele schok voor mij om te beseffen dat de meeste van mijn landgenoten niet begrijpen waar de EU voor staat. Eens te meer omdat ik een groot deel van mijn leven heb toegeweid aan onderrichten wat de EU doet. Waren we dan enkel voor eigen kerk aan het preken, vroeg ik me af.
Bram: Ook ik werd ’s morgens wakker rond een uur of vijf en zag toen het nieuws. Ik was weliswaar ontgoocheld, maar ik had er geen heel negatieve gevoelens over omdat we uiteindelijk niet wisten wat de Brexit in de praktijk zou betekenen. Net zoals we dat nu nog steeds niet weten. Het verbaasde me wel dat het zo’n gelijke strijd was. Zeker omdat een tiental dagen voor het referendum de Britse politica Jo Cox vermoord werd omwille van haar protest tegen de Brexit. Ik dacht dat door zulke zware feiten de publieke opinie wel zou omslaan, maar dat was dus niet het geval.
Hoe reageerden mensen in je omgeving?
Jamal: Veel mensen in het Verenigd Koninkrijk werden plots veel meer politiek actief. Mijn moeder bijvoorbeeld, die nooit erg geïnteresseerd was in de EU of in politieke participatie, schrijft nu elke week naar een parlemantariër, ze neemt deel aan betogingen en organiseert van alles. Van een kant ben ik dus wel blij dat mensen nu inzien dat ze kunnen deelnemen aan het hele proces. Om eerlijk te zijn was ik na het referendum ook wel een beetje opgetogen, al is dat misschien niet echt gepast, omdat mensen eindelijk over de EU aan het praten waren.
Bram: In mijn omgeving zie ik vooral dat mensen de laatste maanden niet meer over de Brexit willen praten. Als we met collega’s iets gaan drinken, wordt er afgesproken het niet over Brexit te hebben. Er zijn zoveel zogenaamde keerpunten geweest, belangrijke stemmingen, momenten dat May zou gaan vallen, zonder dat er dan ooit echt iets gebeurde. Het is al zo vaak ‘het’ moment geweest, dat mensen de interesse verloren zijn. Ze hebben nu het gevoel dat er niets aan gedaan kan worden en daarom willen ze er ook niet meer actief mee bezig zijn.
Welke effecten verwacht je van Brexit op je eigen leven?
Jamal: De Brexit maakt mijn leven ontzettend moeilijk. Als er geen overgangsregeling overeengekomen wordt tegen het eind van de maand, dan heb ik niet langer de rechten die alle EU-burgers genieten. Bijvoorbeeld het recht in een ander land te werken, dan waar je woont. Aangezien ik in België woon, maar naast mijn positie aan de VUB ook lesgeef in Amsterdam, is mijn toekomst erg onzeker. Ik weet niet wat de regels zullen zijn als ik me over de grens wil begeven. Misschien leidt het dus wel tot de wonderlijke situatie waarin ik vastbenoemd ben, maar niet naar mijn werk kan. Misschien vragen ze me dan wel al mijn cursussen vanop afstand te geven (lacht).
Ik weet ook niet of ik in mei nog zal mogen stemmen bij de Europese verkiezingen. Hoewel ik een permanente inwoner ben in België, zal ik namelijk geen EU-burger meer zijn. Daarnaast heeft de Brexit ook tot een identiteitscrisis geleid bij mij. Terwijl ik vroeger heel trots verkondigde dat ik Brits was, moet ik me daar nu bijna voor verontschuldigen. Recent vroeg iemand me nog waar ik vandaan kwam. Welk land zal ik verzinnen, dacht ik bij mezelf (lacht).
Ook in mijn vakgebied - ik volg de Brexit op academisch niveau - stel ik vast dat ik de hele situatie frustrerend vind. Twee maanden voor het referendum, in maart 2016, had ik samen met mijn collega’s van het Institute for European Studies nog een bundel essays geschreven. Wij hadden een paar scenario's bedacht voor verschillende beleidsterreinen in het geval van een brexit. Bijna alle scenario's waren negatief en wel voor alle domeinen. Als wij als academici dit al konden vaststellen, dan was de Britse regering hiervan ook zeker op de hoogte. Als politicoloog is het daarom heel frustrerend om vast te stellen hoe slecht de onderhandelingen tot nu toe zijn verlopen.
Bram: Voor mij persoonlijk zal het allemaal wel meevallen, denk ik. Ik ben een permanente inwoner van Groot-Brittannië, met een Belgisch paspoort uitgegeven in London. Dat neemt echter niet weg dat Brexit in mijn ogen een auto-ongeluk in slow motion is. Het wordt een economische ramp, maar omdat het zo traag gaat, lijkt het nog afwendbaar en doet niemand echt niets om het te beletten. Het wordt voor alle sectoren een zware recessie met stijgende prijzen voor voedsel en importproducten, een daling van de pond die het duurder maakt om naar het buitenland te gaan, groeiende ongelijkheid, …
Engeland zal qua verloning ook minder aantrekkelijk worden voor buitenlanders om te komen werken. Ook voor de universiteiten wordt het een groot probleem, want mensen zijn in samenwerkingsverbanden afhankelijk van Europees geld. Er zijn ook leidende professoren die hun team achterlaten en vertrekken. Daar zit de Brexit volgens mij wel voor iets tussen. Daarnaast kwamen er altijd al mensen uit de hele wereld naar Engeland om te studeren en dat zal nu ook minder worden. Niet iedereen zal het in deze omstandigheden nog zien zitten zoveel geld te betalen om naar hier te komen. Ik denk dat het makkelijk tientallen jaren kan duren voor het VK weer op hetzelfde niveau kan meespelen als voordien.
Overwegen jullie de nationaliteit aan te vragen van het land waar jullie wonen?
Jamal: Ik kom in aanmerking om de Belgische nationaliteit aan te vragen, maar ik blijf het maar voor me uitschuiven. Veel mensen hebben me al gek verklaard. Ik kan het ook niet goed uitleggen. Er zit niet echt een logica achter, het is meer een emotionele kwestie. Als ik de Belgische nationaliteit zou nemen, gewoon omwille van stomme politieke onwikkelingen in een ander land, dan zou ik me een bedrieger voelen. Ik vind niet dat ik om puur praktische redenen een nationaliteit kan aannemen. De beweegredenen zouden oprechter moeten zijn.
Bram: Ik kom wel in aanmerking voor de Britse nationaliteit, maar voorlopig zijn daar voor mij geen noemenswaardige voordelen aan verbonden.