Daniel Defoe's Robinson Crusoe vergelijken met de Brexit? Elisabeth Bekers, hoofddocent Britse en postkoloniale letterkunde, moet even overtuigd worden van het idee. "De gelijkenis is niet in your face, maar het is een leuke intellectuele oefening", zegt ze.
“Robinson Crusoe geldt als het prototype van de Britse kolonisator die op een eiland aankomt en er zijn wetten oplegt,” legt Bekers uit. “Het is de eerste Britse roman, verschenen in 1719, toen het Britse rijk in volle expansie was. In de volgende eeuw zou een kwart van de toenmalige wereldbevolking geregeerd worden vanuit London. Zelfs na de onafhankelijkheid bleef het idee van een Brits Gemenebest overeind. Ook de Brexiteers worden in hun afkeer van Europa gedreven door een nostalgische drang naar zelfsoevereiniteit en imperialistische dominantie.”
Net als de Brexiteers vandaag, heeft Robinson Crusoe een sterk meerwaardigheidsgevoel, aldus Bekers. "Robinson leert het eiland Vrijdag kennen. Technisch gezien is hij geen slaaf, maar omdat Robinson hem redt van kannibalen, onderwerpt Vrijdag zich uit dankbaarheid aan zijn kolonisator. Maar Robinson is helemaal niet geïnteresseerd in de taal of de cultuur van Vrijdag. Hij voelt zich beter dan Vrijdag, net zoals hij zich beter voelt dan de katholieke Spanjaarden en de Moren."
Hoewel de roman van Daniel Defoe gebaseerd is op de verhalen van een echte ontdekkingsreiziger, is Robinson Crusoe het product van fictie, al was dat drie eeuwen geleden niet altijd even duidelijk. “Defoe stelt het verhaal voor als een autobiografie, geschreven door Robinson Crusoe. Het boek was waanzinnig populair, wat zich vertaalde in verschillende herdrukken”, zegt Bekers. “Het leidde zelfs tot een apart genre, de Robinsonade (onvrijwillige isolering van één individu of een kleine groep personen op een afgelegen eiland, red.) De Victoriaanse roman Treasure Island (1882) bijvoorbeeld, of het veel latere Lord of the Flies (1954), maar ook hedendaagse tv-programma's zoals Expeditie Robinson of Lost.”
Wat velen niet weten, is dat Robinson Crusoe bol staat van de religieuze verwijzingen. Zo interpreteert Robinson zijn jarenlange verblijf op het onbewoonde eiland als een straf van God omdat hij het ruime sop koos zonder de zegen van zijn ouders en Gods waarschuwingen tijdens zijn onfortuinlijke zeereizen negeerde. Pas na zijn boetedoening, geraakt hij opnieuw in Groot-Brittannië, waar hij geen aanspraak meer kan maken op zijn vaders nalatenschap en zijn investeringen in Portugese plantages in Brazilië slechts kan verzilveren na een helletocht door de Pyreneeën.
De Brexiteers zijn alvast gewaarschuwd