Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van prof. Kiavash Movahedi van het Brussels Center for Immunology aan de Vrije Universiteit Brussel publiceert vandaag baanbrekende resultaten in het gerenommeerde vakblad Immunity. Hun studie werpt nieuw licht op de mogelijkheid om defecte microglia – de imuuncellen van de hersenen – effectief te vervangen: een potentiële doorbraak voor de behandeling van neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer en Parkinson.
Microglia zijn essentieel voor het gezond functioneren van de hersenen. Defecte microglia worden steeds vaker in verband gebracht met het ontstaan van neurodegeneratieve ziekten. Prof. Movahedi: “Microglia zijn uniek: ze ontstaan vroeg tijdens de embryonale ontwikkeling en vernieuwen zichzelf levenslang zonder vervangen te worden door nieuwe cellen uit het bloed. Dat maakt ze bijzonder, maar ook kwetsbaar.”
Tot nu toe was het een grote uitdaging om defecte microglia te vervangen. De onderzoekers tonen nu aan dat dit mogelijk is. Door specifieke strategieën toe te passen, kunnen bepaalde witte bloedcellen, zogenaamde monocyten, de bloed-hersenbarrière oversteken en zich in de hersenen vestigen als nieuwe microglia. “Dit opent nieuwe mogelijkheden voor toekomstige therapieën,” zegt Movahedi.
De monocyten nemen weliswaar niet volledig de identiteit van oorspronkelijke microglia over. “Hoewel ze functies van microglia nabootsen, blijven ze moleculair anders,” zegt Jonathan Bastos, doctoraatsonderzoeker binnen het project en eerste auteur van het artikel. “Dit kan potentieel nadelig zijn, omdat de nieuwe cellen mogelijk niet alle normale functies van microglia kunnen overnemen.”
Een belangrijke ontdekking is dat de oorsprong van de cellen bepalend is. Enkel monocyten die afgeleid zijn van embryonale voorlopers kunnen uitgroeien tot échte microglia. Dit inzicht opent de weg naar nieuwe celtherapieën: door gebruik te maken van embryonale cellen of van stamcel-afgeleide, microglia-achtige cellen kunnen patiënten in de toekomst mogelijk worden geholpen.
Het onderzoeksteam zet het werk verder en beoogt de ontwikkeling van strategieën voor gepersonaliseerde celtherapie, waarbij eigen cellen van patiënten worden gebruikt om defecte microglia te vervangen. Bovendien dromen de onderzoekers ervan om de nieuwe microglia nog verder te verbeteren, zodat ze bijvoorbeeld lokaal in de hersenen therapeutische stoffen kunnen aanmaken om ziekten actief te bestrijden.
Het onderzoek kwam tot stand in samenwerking met internationale partners en werd mede ondersteund door een gelijktijdige publicatie door Amerikaanse collega’s die aantoonden dat de nieuwe vervangingstherapie daadwerkelijk hersenaandoeningen kan verbeteren in een muismodel. Movahedi: “Het werk van collega F. Chris Bennett levert bewijs dat deze nieuwe aanpak écht potentieel heeft”.
“De impact van neurodegeneratieve ziekten groeit snel, en doeltreffende therapieën zijn dringend nodig,” aldus Movahedi. “Onze resultaten bieden een fundament waarop verder gebouwd kan worden richting innovatieve behandelingen die niet alleen symptomen bestrijden, maar daadwerkelijk de oorzaak aanpakken.”
Referentie:
Bastos et al. 2025 Monocytes can efficiently replace all brain macrophages and fetal liver monocytes can generate Bonafide SALL1+ microglia. Immunity, https://doi.org/10.1016/j.immuni.2025.04.006