Tekst: Linda A. Thompson voor VUB Today
Foto: Emanuele Camerini
Mensen zullen altijd blijven vluchten voor oorlog en geweld
Emma Bonino is een Italiaanse beleidsmaker en activiste die verscheidene functies heeft opgenomen gedurende haar lange politieke carrière, van Italiaans minister van buitenlandse zaken tot en met Europees Commissaris voor Humanitaire Hulp. Als activiste heeft zij zich toegespitst op vrouwenrechten, de strijd tegen genitale vrouwelijke verminking en de legalisatie van abortus en euthanasie in haar thuisland.
Hebben Europese burgers een morele plicht om mensen te helpen die op de vlucht sloegen voor oorlog en geweld?
Kijk naar jouw geschiedenis, mijn geschiedenis, iedereens geschiedenis. Elke Europese lidstaat heeft een geschiedenis van migratie. Globale mobiliteit vergezelt ons al sinds het begin van de mensheid. Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog hebben 20 miljoen Italianen hun vaderland achtergelaten op zoek naar een betere toekomst. Net zo voor Ierland en voor andere landen. Dit is dus een niet aflatende trend.
Onderwijs is essentieel voor de integratie van mensen. Wanneer ik met studenten sprek, merk ik dat jonge mensen dit wel degelijk begrijpen.
Welke rol kan hoger onderwijs spelen in het formuleren van oplossingen voor de huidige vluchtelingencrisis?
Ik denk dat zowel hoger onderwijs en onderwijs in het algemeen essentieel zijn voor de integratie van mensen. Wanneer ik in Italië universiteiten bezoek en zeg waar het op staat, zie ik wel degelijk begrip bij jonge mensen. De vraag is: welke boodschap geef je hen mee? De uitdagingen waar we voor staan als het gaat over de integratie van migranten zijn aan de complexe kant. Dat ontken ik niet. Dit is echter een situatie waar ook volgende generaties mee geconfronteerd zullen worden. Je kan het probleem dus niet wegnemen, maar je kan wel proberen om de gevolgen ervan te verlichten. En we moeten proberen om migranten te integreren in een maatschappij die hen hard nodig heeft, een paar landen van wie de bevolkingscijfers niet dalen daargelaten.
De rol van een politiek leider is om burgers te helpen om perceptie van realiteit te onderscheiden
Tussen 1994 en 1999 was u Europees Commissaris voor Humanitaire Hulp. In die hoedanigheid was u ook verantwoordelijk voor het Europees vluchtelingenbeleid. Is onze houding ten aanzien van migratie en vluchtelingen sinds toen geëvolueerd?
Dat is zeker en vast zo en niet alleen in Europa maar ook in de rest van de wereld. Ik herinner me bijvoorbeeld dat er veel meer aandacht, compassie en juridische solidariteit was voor en met de "Vietnamese bootmensen". Tegenwoordig zien we een ander soort houding. Er zijn politieke partijen die met de vlag van migratie en immigranten zwaaien terwijl zij de landen zijn wiens inwoners zich het eerst verplaatsen voor betere lonen. Polen [dat de verplichte Europese hervestigingsregeling sterk heeft bekritiseerd] zag zo'n 800,000 burgers naar een ander land verhuizen in hun zoektocht naar werk en dat is hun goed recht. Dit is waarom ik zeg dat dit alles neerkomt op politieke manipulatie, gekoppeld aan de economische crisis van de voorbije jaren. Het is gemakkelijk om tegen mensen te zeggen: "We hebben geen jobs omdat migranten jullie jobs stelen." Dat is natuurlijk niet waar, maar het is wel een populaire stelling geworden.
Veel rechtse en centrumrechtse partijen betogen dat ze simpelweg de bekommernissen van gewone burgers verkondigen en wijzen erop dat burgers gekant zijn tegen ongecontroleerde migratie.
Maar de rol van een politiek leider is niet om de gemoedstoestand van het volk te volgen; het is zijn taak om burgers realiteit van perceptie te helpen onderscheiden. In mijn land wil de perceptie bijvoorbeeld dat we worden overspoeld door vreemdelingen en dat ze goed zijn voor 30% van de bevolking, terwijl migranten slechts 8% van de algemene bevolking uitmaken.
Europa heeft 100 miljoen nieuwe mensen nodig tegen 2050. Waar het om draait, is politieke moed en politieke wil. En aan beiden is er een groot tekort.
Hoe zouden Europese lidstaten de migratiecrisis in uw ogen moeten aanpakken?
We hoeven het wiel niet heruit te vinden. De oplossing die we op dit moment naar voor schuiven is dezelfde als degene die in 2001 werd geopperd nadat EU-lidstaten de Europese Commissie vroegen om een voorstel te doen rond economische migratie: een legale optie om Europa binnen te kunnen komen en er te kunnen werken. Het gaat hier niet om een technische kwestie, dit is een 100% politieke kwestie. Europa is een rijk continent dat aankijkt tegen een dramatische bevolkingsafname. Aan de andere kant van de Middellandse zee zien we een heuse kindercrèche explosie met de hoogst mogelijke bevolkingscijfers. In 2010 heeft de González Reflectiegroep over de toekomst van de EU in feite al gewaarschuwd dat Europa 100 miljoen nieuwe mensen nodig zal hebben tegen 2050 om haar bevolking, werkende bevolking en sociale zekerheid op peil te houden. Ik hoef hier niets aan toe te voegen, hiermee is alles duidelijk. Waar het hier om draait, is politieke moed en politieke wil. En aan beiden is er een groot tekort.
Er is geen 'invasie' van vluchtelingen. De perceptie van wat er wereldwijd aan de gang is en van de impact van de vluchtelingencrisis op Europa is verkeerd.
Volgens cijfers van de VN-vluchtelingenorganisatie uit 2016 wordt 84% van het wereldwijde vluchtelingenbestand gehuisvest door landen in regio's in ontwikkeling zoals Turkije, Pakistan en Libanon. Tegelijkertijd hebben veel Europese landen gewaarschuwd dat ze geconfronteerd worden met een nooit geziene stroom van vluchtelingen. Zien we de wereldwijde vluchtelingencrisis en de landen die de grootste last op zich nemen dan helemaal verkeerd?
Ik denk in elk geval dat er geen invasie is van migranten en ik heb ook een pamflet gepubliceerd over dit soort "fake news". Er zijn op dit moment 60 miljoen vluchtelingen en migranten over heel de wereld en Europa is een continent van 500 miljoen mensen. Een heel klein aandeel van deze migrantenbevolking bereikt op dit moment Europa. De perceptie van wat er wereldwijd aan de gang is en van de impact van de vluchtelingencrisis op Europa is dus verkeerd. Ik denk dat deze misperceptie niet voortvloeit uit de echte cijfers, maar uit politieke manipulatie. Je ziet bijvoorbeeld dat er woorden zoals een "invasie" worden gebruikt. Ik denk dat iedereen op politiek niveau weet hoe de vork echt in de steel zit. Niettemin merk je dat politici zich niet verzetten tegen de manipulatie van deze kwestie.
Europese lidstaten hebben in 2016 een akkoord bereikt met Turkije. Onder dit akkoord worden migranten die in Griekenland aankomen teruggezonden naar Turkije als ze geen asiel aanvragen of als hun aanvraag wordt verworpen. Criticasters zeggen dat Europa met dit akkoord haar grenscontrole feitelijk heeft uitbesteed aan het buitenland.
Dat is zeker en vast het geval. We besteden niet alleen de verdediging van onze externe grenzen uit; we besteden het migrantenprobleem zelf uit aan anderen. Dat is kristalhelder in Turkije en het is nog verontrustender wanneer we kijken naar Libië. Neem bijvoorbeeld de verklaring die prins Zeid vandaag deed, de Hoge Commissaris voor de rechten van de mens – die is echt verschrikkelijk. [De VN mensenrechtenchef Zeid Ra’ad Al Hussein omschreef de omstandigheden waarin migranten worden vastgehouden in Libische detentiecentra als "onmenselijk" op 14 november, de dag dat dit interview werd afgenomen.] We willen migranten simpelweg ten alle koste buitenschoppen en migranten betalen hier de prijs voor.
Dit gesprek werd voor de leesbaarheid bewerkt en ingekort.