Overstromingen die hele dorpen meesleuren, aardverschuivingen die wegen en akkers verzwelgen: natuurrampen treffen wereldwijd steeds meer mensen, vaak omdat bevolkingsgroei hen dwingt te wonen in risicovolle gebieden. Dat geldt ook voor de Kigezi-hooglanden in het zuidwesten van Oeganda, waar Violet Kanyiginya de voorbije jaren onderzoek deed naar de wisselwerking tussen landschap, klimaat en mens.
Voor haar doctoraat bracht Kanyiginya meer dan 4000 natuurrampen in de Kigezi-hooglanden in kaart, een indrukwekkende inventaris. Daarbij keek ze niet alleen naar statistieken en satellietbeelden, maar luisterde ze ook naar de verhalen van bewoners. Oudere inwoners gaven historische inzichten, terwijl vrijwilligers als geo-waarnemers en rivierwaarnemers dagelijks het landschap en de waterstanden volgden. “Die burgergerichte aanpak was cruciaal”, benadrukt Kanyiginya. “De mensen in het gebied zijn geen passieve slachtoffers, ze hebben kennis en ervaring die ons onderzoek sterker maakt. De natuur is krachtig, maar het zijn vaak menselijke keuzes die bepalen hoe zwaar een ramp toeslaat. Door beter te begrijpen hoe het landschap verandert en hoe mensen daarmee omgaan, kunnen we samen zoeken naar oplossingen.”
Uit haar analyse blijkt dat natuurrampen al eeuwenlang deel uitmaken van het leven in de Kigezi-hooglanden. Aardverschuivingen en plotselinge overstromingen kwamen het vaakst voor. De impact is de laatste decennia veel groter geworden. De belangrijkste reden: meer mensen, meer akkers, en ingrijpende veranderingen in landgebruik. Waar ooit bossen en graslanden lagen, staan nu huizen en velden, waardoor de bodem kwetsbaarder wordt. “We zien dat menselijke activiteiten het landschap gevoeliger maken voor rampen”, zegt Kanyiginya. “Dat betekent ook dat betere keuzes in landbeheer een groot verschil kunnen maken.”
De inzichten uit Kanyiginya’s doctoraat zijn niet louter academisch. Ze bieden cruciale data voor lokale en nationale beleidsmakers om landbeheer en rampenpreventie te verbeteren. Denk aan waar je wel of niet beter bouwt, hoe je bossen kan beschermen, en welke rol gemeenschappen zelf kunnen spelen bij vroegtijdige waarschuwingen. “Ik hoop dat mijn werk kan bijdragen aan een toekomst waarin gemeenschappen in risicogebieden zich beter kunnen voorbereiden en beschermen”, besluit Kanyiginya.
Meer info:
Violet Kanyiginya:
Kanyiginya studeerde landgebruik en waterbeheer in Oeganda, Tanzania en Botswana en kreeg in 2019 een beurs voor een doctoraat aan de VUB, in samenwerking met het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de Mbarara University of Science & Technology. Ze publiceerde negen wetenschappelijke artikels en presenteerde haar werk op vijftien internationale conferenties.
Prof. Matthieu Kervyn (promotor): Matthieu.Kervyn.De.Meerendre@vub.be