“Neerlandistiek zal internationaal zijn of ze zal niet zijn”

Jij haalde als voorzitter van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN) het Colloquium Neerlandicum na 60 jaar weer naar Brussel. Wat is het belang daarvan?

“De voorbije 21 edities werd het Colloquium telkens aan een andere Nederlandse of Vlaamse universiteit georganiseerd, heel vaak de universiteit van een bepaald bestuurslid. Toen ik voorzitter werd, wilde ik het Colloquium graag naar de VUB en naar Brussel brengen. Daar zijn verschillende redenen voor. Het thema dit jaar is Nederlands in een meertalige context. Dat is namelijk de realiteit waarin het Nederlands zich vaak bevindt. Veel van de leden van de IVN onderwijzen Nederlands in een context waar Nederlands een minderheidstaal is, in de Verenigde Staten bijvoorbeeld, of in China of Zuid-Afrika. De situatie in Brussel en ook aan de VUB leunt daar nauw tegenaan. De helft van de studenten aan de VUB groeit op in een meertalige context, een vierde is internationaal.” 

“Daarnaast wilde ik het Colloquium graag naar Brussel halen om te tonen aan de wereld, maar ook aan onze beleidsmakers hoe ernstig wij als VUB de rol van Nederlandstalige instelling nemen. We zijn niet alleen de grootste Nederlandstalige universiteit in Brussel, we hebben ook een heel sterk taalbeleid. Zo hebben we de afgelopen jaren met het talencentrum ACTO een begeleidingstraject uitgezet voor studenten wiens kennis van het Nederlands niet helemaal op peil is. Daar investeren we elk jaar veel eigen middelen in. Het grootste congres van de Neerlandistiek naar hier halen sluit aan bij het belang dat wij hechten aan het Nederlands. We zijn dan ook zeer blij dat we opnieuw kunnen rekenen op de zeer genereuze steun van zowel de Nederlandse Taalunie als de Vlaamse Gemeenschap.” 

“Bovenop het historische contact tussen Nederlands en Frans krijg je in Brussel door migratie steeds meer contact met andere talen”
 

Zijn er andere steden in de wereld waar de situatie gelijkaardig is?

“In steden als New York en Londen heb je natuurlijk ook veel taalcontact, maar de situatie in Brussel is toch bijzonder omwille van de taalpolitieke geschiedenis. Als je vandaag kijkt naar het aantal nationaliteiten, is Brussel na Dubai de meest kosmopolitische plek ter wereld. Bovenop het historische contact tussen Nederlands en Frans krijg je door migratie dus steeds meer contact met andere talen. Het internationale is echt een belangrijk element in onze identiteit. Als ik de VUB in het buitenland vertegenwoordig, zeg ik dan ook vaak: ‘De VUB zal internationaal zijn of niet zijn’. Maar ik koppel dat ook altijd aan het sterke Nederlandstalige karakter. Het ene sluit het andere niet uit.”

Wat zijn de effecten van die meertaligheid op het Nederlands in Brussel?

“Zoals in elke situatie van taalcontact is er interferentie tussen de ene taal en de andere. Ik denk aan het ontlenen van woordenschat, maar ook van zinsstructuur. Dat is niet nieuw, in de Nederlandstalige-Franstalige contactsituatie gebeurde dat ook. Iets typisch wat je hier vaak hoort, is dat mensen overgaan van de ene taal op de andere, het zogenaamde ‘code-switchen’. In Brussel beginnen jongeren een zin in het Frans, vervolgens gooien ze daar een Nederlands zinnetje tussen en dan switchen ze weer naar het Frans of naar een andere taal die ze beheersen. Nu, dat is niet alleen heel normaal, uit taalkundig onderzoek weten we ook dat het niet schadelijk is. Daar doen we overigens ook hier aan de VUB al vele jaren onderzoek naar in het Brussels Center for Linguistic Studies”

Wat zullen de internationale deelnemers aan het Colloquium kunnen leren uit deze Brusselse context? 

“Ik denk dat het voor hen interessant is om het Nederlands eens mee te maken in een contactsituatie die misschien wel wat lijkt op de situatie die zij kennen. Traditioneel vindt het Colloquium plaats in een stad die dominant Nederlandstalig is. Hier in Brussel zullen de deelnemers effectief zien hoe het Nederlands zich manifesteert in een stad waar al die andere talen ook aanwezig zijn. Vermoedelijk zullen ze aan de ene kant ervaren dat je hier misschien niet zo vaak Nederlands hoort als je zou verwachten. Aan de andere kant zullen ze merken dat, als ze zelf Nederlands spreken, ze daar wel ver mee kunnen komen. Als je op een Brussels terras een glas bestelt in het Nederlands, dan zul je krijgen wat je hebt gevraagd.” 

“Het probleem van het tekort aan leerkrachten Nederlands zal vermoedelijk deels worden opgelost door het aanwerven van leerkrachten die in het buitenland hebben gestudeerd”
 

Intuïtief zou je denken dat Neerlandistiek aan een buitenlandse universiteit, waar Nederlands niet de voertaal is, nooit hetzelfde niveau kan bereiken.

“Dat vooroordeel is voorbijgestreefd. Als voorzitter ben ik op veel buitenlandse afdelingen langsgegaan. Ik ben steil achterovergevallen van het niveau, zowel van de docenten als van de studenten. Na hun master staan ze vaak even ver als hier. Politici horen het niet graag, maar het probleem van het tekort aan leerkrachten Nederlands zal vermoedelijk deels worden opgelost door het aanwerven van leerkrachten die in het buitenland hebben gestudeerd. En ik maak me daar geen zorgen over, het niveau van die mensen is bijzonder goed. Ik zetelde pas nog in de jury van een VUB-doctoraat van iemand die Nederlands gestudeerd had aan de Universiteit van Wroclaw in Polen. Wel, dat was een van de beste doctoraten die ik de voorbije jaren heb gezien, en het sublieme Standaardnederlands van de promovenda was een stuk beter dan dat van vele politici.”

Naar welke keynote op het Colloquium kijk je in het bijzonder uit? 

“Niet zonder reden hebben we vier collega’s uit de internationale Neerlandistiek uitgenodigd als keynote speakers. Zo kunnen we tonen dat de kwaliteit daar ook top is. In het bijzonder ben ik benieuwd naar die van Orsolya Réthelyi, van de ELTE-universiteit in Boedapest. In Hongarije is bepaalde literatuur niet meer toegankelijk en mag je niet meer lesgeven over gender en dus ook niet over genderlinguïstiek. Dat zijn uitdagingen waarin ook onze buitenlandse collega’s in bijvoorbeeld Servië en de VS hun weg moeten zien te vinden. Op dit congres kunnen zij hun ervaringen delen over hoe zij hun academische vrijheid nog kunnen beleven en invullen. Daarmee zitten we heel dicht bij de missie van de VUB.”