In een aflevering voor de podcast “Einsteintelescoop: ET voor de vrienden” vertelt VUB-doctoraatsstudente Elise Van den Bossche hoe ze bij ETpathfinder in Maastricht experimenteert met printplaatjes en lasers om technologie voor de Einsteintelescoop te testen.
Hoe meet je een zwaartekrachtgolf – een minuscule trilling in de ruimte-tijd, veroorzaakt door botsende zwarte gaten of neutronensterren? In de podcast “Einsteintelescoop: ET voor de vrienden” legt Elise Van den Bossche, doctoraatsstudente aan de VUB, uit hoe zij bij ETpathfinder in Maastricht nieuwe technologie test voor de toekomstige Einsteintelescoop.
De Einsteintelescoop wordt een van de meest geavanceerde observatoria ter wereld. In het testlaboratorium ETpathfinder ontwikkelen onderzoekers nieuwe detectoren en sensoren die het mogelijk moeten maken om zwaartekrachtgolven nog nauwkeuriger te meten. Elise combineert haar doctoraat aan de VUB met onderzoek bij ETpathfinder. Daar werkt ze aan een cruciale uitdaging: de lasers in de Einsteintelescoop zo zuiver maken dat ze extreem precieze metingen toelaten.
“Voor de Einsteintelescoop, een detector van de derde generatie, schakelen we over naar een nieuwe golflengte. Daarbij botsen we op drie grenzen: op hoge frequenties quantum noise, in het middengebied thermal noise en op lage frequenties seismic noise. Met nieuwe technologieën proberen we die limieten stap voor stap te verlagen. Sommige ruis is nu eenmaal onvermijdelijk: seismic noise ontstaat bijvoorbeeld omdat telescopen aan de oppervlakte staan. Daarom bouwen we de Einsteintelescoop 200 meter onder de grond, waar veel minder trillingen doordringen.”
VUB bouwt mee aan Einstein-technologie
Binnenkort krijgt Europa een bijzondere primeur: de Einstein-telescoop, een geavanceerd instrument om zwaartekrachtgolven te detecteren, wordt diep onder de grond gebouwd. Waar dat zal gebeuren? Dat wordt eind 2026 bekend gemaakt. Nederland, België en Duitsland hebben zich gegroepeerd om de kandidatuur van de Euregio Maas-Rijn voor te bereiden. Wetenschappers uit de verschillende landen werken samen aan de voorbereidingen. Voor Vlaanderen wordt het werk gecoördineerd het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO). Het voorbereide onderzoek draait op volle toeren. Bedrijven en universiteiten bouwen vandaag al aan de technologie die morgen nodig zal zijn. Ook wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel spelen daarin een belangrijke rol.
Fundamentele fysica
Het High Energy Physics Research Centre (HEP) van de VUB onderzoekt de bouwstenen van ons universum. Ze zijn betrokken bij internationale experimenten zoals CMS (bij CERN), IceCube (op Antarctica), LOFAR (radiotelescoop), Auger (cosmische straling) en SoLiD (neutrino’s). Die expertise komt ook van pas bij de ontwikkeling van de Einsteintelescoop.
Licht en lasertechnologie
Het ingenieursteam van Brussels Photonics (B-PHOT) is wereldwijd bekend om zijn werk met complexe optische systemen. Hun specialiteit? Het ontwerpen en maken van geavanceerde lenzen en spiegels die zelfs de kleinste foutjes in lichtbundels kunnen corrigeren. Voor de Einsteintelescoop polijsten ze de extreem gevoelige spiegels van de Einstein Telescope Pathfinder, een testopstelling in Maastricht. Daarnaast onderzoeken ze hoe lasers en optische caviteiten zo zuiver mogelijk licht kunnen leveren. Die caviteiten zorgen ervoor dat enkel het ‘perfecte’ licht de telescoop binnenkomt.
Hydrogeologie
Een telescoop van dit formaat moet diep onder de grond worden gebouwd. Daarom onderzoeken VUB-wetenschappers de hydrogeologie van het drielandenpunt tussen België, Nederland en Duitsland. Hoe zit het met het grondwater? Hoe stabiel is de ondergrond? Hun bevindingen worden mee bepalend voor de uiteindelijke locatie van de Einsteintelescoop.
Kom alles te weten over de Einsteintelescoop
Expo en scholenprogramma over de Einsteintelescoop en de geheimen van het heelal:
