Tekst: Filip Michiels
Zowat vijftig procent van ons drinkwater halen we in Vlaanderen uit het grondwater. En laat dat grondwater, na de historische droogte van vorige zomer, nu in ruim de helft van de meetpunten in Vlaanderen nog altijd zeer laag staan. In de resterende meetpunten noteerde men begin maart een ‘lage’ waterstand, wat nog altijd veel ongunstiger is dan de situatie in maart 2018. “Ik verwacht dat het grondwater de komende maanden nog wel wat zal stijgen,” geeft Marijke Huysmans aan, “maar mocht de zomer van 2019 even droog uitvallen als die van vorig jaar, dan zitten we met een groot probleem. Hoe groot de impact van de klimaatverandering op onze watervoorraden precies wordt, blijft enigszins koffiedik kijken, maar waterschaarste in de zomer zou weleens het nieuwe normaal kunnen worden. De klimaatmodellen voorspellen voor ons land immers meer en langere periodes van droogte in de zomer en meer hevige regenval - en dus wellicht ook overstromingen - in de winter.” Voor de buitenstaander lijken die twee trends elkaar dan min of meer te compenseren, maar zo eenvoudig ligt het uiteraard niet: regenval laat zich nu eenmaal niet sturen.
Vanuit die vaststelling wordt er ook aan de VUB nu volop gezocht naar nieuwe technieken om ons grondwaterpeil in de wintermaanden sneller opnieuw op te krikken. “Het staat als een paal boven water: we moeten nog veel zwaarder inzetten op de opvang van regenwater, zowel individueel als op veel grotere schaal. Tegelijk onderzoek ik of het mogelijk is het teveel aan regenwater in de winter te injecteren in de ondergrond. In Vlaanderen staan die projecten nog echt in de kinderschoenen, maar in Nederland wordt toch al stevig geëxperimenteerd met die innovatieve technologie. Eigenlijk komt het erop neer dat je dat regenwater systematisch gaat opvangen, in plaats van het zijn natuurlijke gang te laten gaan richting riolen en rivieren. Het voordeel van zulke artificiële waterinjecties in de bodem is dat er dan ook veel minder water verloren gaat dan bijvoorbeeld bij hevige buien of zelfs overstromingen. Nu, er lopen hiervoor dus wel al een aantal pilootprojecten, maar deze technologie is ook nog niet echt volledig ontwikkeld. We hebben bijvoorbeeld nog geen enkele garantie dat het geïnjecteerde regenwater ook in de ondergrond blijft daar waar het oorspronkelijk geïnjecteerd werd. Er is dus nog flink wat onderzoek nodig alvorens we deze technologie ook op grote schaal kunnen inzetten. Intussen loont het absoluut de moeite om ook zwaarder in te zetten op waterbesparing en op een betere opslag in bekkens en waterputten.” [Lees verder onder de foto]
Waterstress
Een van de grote pijnpunten op dat vlak, zo onderstreept Marijke Huysmans, is dat water in Vlaanderen nog altijd niet als een kostbaar goed wordt beschouwd. Ten onrechte, zo blijkt nochtans uit de Europese waterstress-index: Vlaanderen bengelt behoorlijk onderaan in het Europese peloton als het op de gemiddelde beschikbare hoeveelheid water per inwoner aankomt. “Eigenlijk zitten we op dat vlak in hetzelfde schuitje als zogenaamd ‘droge’ landen zoals Spanje of Portugal. Enerzijds omdat Vlaanderen nu eenmaal bijzonder dicht bewoond is, anderzijds omdat onze industrie en intensieve landbouw ook heel wat water verbruiken.
Zowel bij particulieren als in de landbouw of in de industrie is er nog flink wat progressiemarge. We gebruiken in Vlaanderen ons drinkwater - dat dus van extreem hoge kwaliteit is - nog altijd voor heel veel toepassingen waarvoor die kwaliteit lang niet zo hoog moet zijn. We moeten dus bijvoorbeeld meer gaan gebruikmaken van proceswater uit grote industrieën, dat perfect kan dienen voor irrigatie in de landbouw. Of gezuiverd rioolwater hergebruiken in de industrie of de landbouw.”
Voorspellingen doen over de impact van de klimaatverandering op het grondwater blijft ook een stevige uitdaging. “Vaak lopen de verschillende modellen nog behoorlijk uiteen, en het blijft ook heel lastig om de stijging van de temperatuur exact te vertalen in de evolutie van beschikbare watervoorraden. De grote trend is uiteraard wel duidelijk, en daar moeten we ons dus met z’n allen nog veel beter tegen wapenen.”
Lees hier ook het klimaatverhaal van Sebastian Oberthür en Geert te Boveldt. Wie zich nóg meer wil verdiepen in het klimaatthema, met de bijhorende uitdagingen en quick wins, kan luisteren naar de 'Terug Denken'-podcast met professor Philippe Huybrechts en professor Wim Thierry.