De toekomst van de wetenschap? Die past straks op een chip

Een simpel idee met grote gevolgen 

Centraal in MPS-technologie staat een ogenschijnlijk eenvoudige gedachte: als we het menselijk lichaam écht willen begrijpen, waarom zouden we dan muizen bestuderen? Of cellen in een petrischaal? Waarom niet gewoon menselijke cellen, in een omgeving die werkt zoals een echt orgaan: met doorstroming van vloeistoffen, met interacties en een realistisch gedrag? “We proberen iets na te bouwen dat echt menselijk is,” zegt Smirnova. “In ons labo werken we bijvoorbeeld aan hersenmodellen – hoe de hersenen zich ontwikkelen, wat chemische stoffen ermee doen. De simpele celkweek-methodes van vroeger volstaan niet meer. We gebruiken levercellen, hersencellen, zelfs immuuncellen – en bouwen dynamische systemen waarin ze écht gaan leven zoals in een menselijk lichaam.” 

Vinken knikt: “Het gaat hier niet om het zoveelste hippe techspeelgoed, maar om relevantie. Mensen zijn geen petrischalen. En ook geen ratten van 70 kilogram. Onze systemen laten ons onderzoek doen dat simpelweg niet mogelijk is met dierproeven.” 

Maar de kern van het werk blijft hier op aarde. Dierenwelzijn is een belangrijke drijfveer, maar het gaat ook gewoon om betere wetenschap. “Precies,” zegt Vinken. “Het doel is niet alleen ethisch, maar ook en vooral wetenschappelijk. De data die we uit dierproeven halen, kloppen dikwijls niet voor mensen. We willen niet één alternatief, we willen betere tools, systemen die menselijker zijn. MPS hoort bij een bredere aanpak die we ‘New Approach Methodologies’ noemen, of NAMs.” 

“Het is begonnen in de toxicologie,” vult Smirnova aan. “We wilden minder dierproeven, ja, maar vooral ook betere voorspellingen van hoe cellen zouden reageren op medicijnen en chemicaliën. In de farmasector faalt meer dan 90 procent van de potentiële medicijnen in klinische tests. Dat is een gigantische verspilling. En dat ligt vaak aan de diermodellen.” 

“Een rat is geen kleine mens. En een mens is geen grote rat.” 

Klinkt logisch. Maar het idee dat dierproeven de standaard zijn, blijft hardnekkig leven in de regelgeving. Terwijl, zoals Vinken en Smirnova aangeven, ze zelden voorspellen wat er echt bij mensen gebeurt. “Kijk naar Alzheimer,” zegt Smirnova. “We hebben muizen al tientallen keren ‘genezen’ van Alzheimer. Maar bij mensen werkte geen enkele van die behandelingen. Waarom? Omdat het model fout is.” 

Hier komt MPS dus in beeld: door rechtstreeks de menselijke biologie te modelleren, vermijd je die foute vertaalslag. “En dat is niet alleen ethiek,” zegt Vinken. “Dat is gewoon betere wetenschap.” 

Dus controleren onderzoekers alles. Meerdere keren. En ze vergelijken hun resultaten met echte menselijke data – niet met andere modellen. “Diermodellen zijn nooit zó streng gevalideerd,” zegt Smirnova. “Die werden gewoon als standaard gezien. Maar wij moeten een veel hogere lat halen. Frustrerend, ja. Maar ook begrijpelijk.” 

Een digitale revolutie in volle gang 

Naast de fysieke modellen loopt er ook een digitale shift. Zo gebruikt het ONTOX-project, geleid door Vinken, artificiële intelligentie om enorme hoeveelheden toxicologische data te verwerken en risico’s van chemicaliën te voorspellen – zonder ooit een reageerbuis aan te raken. “AI vervangt het labo nog niet,” zegt hij. “Maar het maakt onze tools wel slimmer. MPS-systemen zijn ideale testplatformen om AI-voorspellingen te valideren.” 

En nee, het gaat niet alleen om chemie. Denk aan ziekteonderzoek, gepersonaliseerde geneeskunde, regeneratieve biologie, ruimtefysiologie – het zit er allemaal in. “We zien toepassingen die we vijf jaar geleden nooit hadden kunnen bedenken,” zegt Vinken. 

Brussel als spil 

Dat het congres in Brussel plaatsvindt, is geen toeval. “Brussel is het politieke hart van Europa,” zegt Vinken. “En natuurlijk zijn we trots dat we het mogen organiseren. De VUB heeft sterke expertise in dit domein, en de top zet ons midden in het wereldwijde gesprek.” 

Het is overigens niet alleen de industrie die luistert en kijkt. “Ook de Europese Commissie toont interesse. Nationale overheden kijken mee. Ministers en agentschappen nemen het woord op de summit. Eén van onze co-voorzitters is Jan Lichtenberg, CEO van InSphero uit Zwitserland. Zelfs Amerikaanse agentschappen zoals de FDA zijn erbij. Dat zegt genoeg. Onze summit is uitgegroeid van een niche-event tot een globaal platform. En als we afgaan op het aantal inschrijvingen beleven we het jaar van de doorbraak.” 

Uiteindelijk draait het niet alleen om chips of cellen of wetenschap. Het gaat over de richting die we met onderzoek uit willen. “We dachten eerst: zo’n conferentie om de twee jaar is genoeg,” zegt Smirnova. “Maar het gaat zó snel. Elk jaar zijn er nieuwe doorbraken. Nieuwe mensen. Nieuwe ideeën. Dus komen we nu jaarlijks samen…”