Opzoeken, checken, samenvatten, transcriberen, vertalen… ook nieuwsmedia experimenteren gretig met AI. Maar vallen al die nieuwe, wonderlijke tools wel te rijmen met de kernopdracht van de journalistiek: onbevooroordeeld, waarheidsgetrouw en transparant nieuwsfeiten brengen? En hoeveel journalisten van vlees en bloed schieten er straks nog over, wanneer de AI-revolutie is uitgeraasd? Het antwoord van Knack-journalist en VUB-alumna Elisa Hulstaert klinkt niet helemaal geruststellend. “Er zullen altijd mensen nodig zijn. Wel minder, vrees ik.”
‘AI in de journalistiek: revolutionaire hulp of virtuele vervanger?’: onder die vlag gaan kopstukken van de mediawereld op 21 maart aan de VUB met elkaar in debat. Naast de uitgevers/hoofdredacteurs van titels als De Tijd, De Standaard, Knack en VRT NWS zakken ook Christian Van Thillo van DPG Media en minister van Media Benjamin Dalle af naar de VUB. Geen kleine garnalen dus. Het thema is dan ook niet min. Artificiële intelligentie zou de mediawereld, die vandaag al kampt met concurrentie van sociale media en met dalende oplagen en advertentie-inkomsten, helemaal in de perfecte storm kunnen duwen.
Voor we in kommer en kwel vervallen: AI is wel degelijk een aanwinst voor de journalistiek. En het gaat verbazend snel vooruit. Elisa Hulstaert schrijft nog maar een jaar of twee voor Knack, vooral over artificiële intelligentie. Op die korte tijd hebben AI-tools de manier van werken op de redactie al sterk veranderd, vertelt Elisa. “Roularta, onze uitgeverij, heeft zelfs een AI-expert in dienst. Die heeft journalistieke ervaring en voelt dus goed aan wat een redactie kan gebruiken. Zij test de AI-tools eerst zelf en rolt ze dan uit op de redactie. Is de feedback goed, dan wordt er soms geïnvesteerd in een abonnementsformule.”
Lees verder onder de afbeelding.
“AI zet lange interviews supersnel om in geschreven tekst”
Welke AI-tool heeft jouw leven aangenamer gemaakt?
“Transscriptiesoftware. Die zet gesproken bestanden om in geschreven tekst. Ik had altijd een broertje dood aan het uitschrijven van lange interviews. Het is saai en tijdrovend werk. Speech-to-text software klaart de klus in geen tijd. Omdat het Nederlands een kleine taal is, heeft het even geduurd voor er goede tools voor kwamen, zoals Good Tape en Sonix. Het laatste jaar zijn ze er met sprongen op vooruitgegaan.”
Welk merk gebruiken jullie nu?
“We hebben net een abonnement op Limecraft genomen. Deze week heb ik die tool voor het eerst uitgeprobeerd. Ik was aangenaam verrast. Mijn interview van meer dan twee uur was op 10 minuten tijd omgezet in 41 pagina’s Word. Terwijl het gesprek nog vers in mijn geheugen zit, markeer ik de relevante stukken al met geel. En ik check de cijfers. Die schrijf ik tijdens het interview op, omdat de tool daar gemakkelijk fouten in maakt.”
Die output kan je toch niet zomaar gebruiken?
“Zeker niet! Mensen spreken niet in perfecte volzinnen. Ze maken gedachten niet af, weiden uit, voegen iets toe aan wat ze een kwartier eerder al verteld hebben. Het is aan de journalist om structuur aan te brengen, de essentie eruit te halen en alles helder te formuleren,… Er is dus nog werk aan. Hoofdredacteurs en uitgevers mogen dus niet denken dat een artikel dankzij transcriptiesoftware dubbel zo snel klaar zal zijn.”
Lees verder onder de bio.
Bio: Elisa Hulstaert is AI-expert en VUB-alumna
Elisa Hulstaert studeerde taal- en letterkunde en werkte tien jaar in de communicatiewereld. Drie jaar geleden nam ze een sabbatical om aan de VUB een master in de journalistiek te halen. Na haar stage bij Knack kon ze daar meteen aan de slag als AI-journalist. Tijdens het debat van 21 maart over AI in de journalistiek zal ze samen met twee andere watchers het debat volgen en becommentariëren.
Kan die transscriptiesoftware overweg met de Vlaamse dialectenrijkdom? Hoed of heel hoed?
“Ook dat gaat steeds beter. Bij een West-Vlaamse geïnterviewde haalt hij al eens een g en een h door elkaar, maar dat is snel aangepast.”
Welke AI-tools gebruiken jullie nog?
“Vertaalsoftware. Als ik een interview in het Engels afneem, kan ik het door Limecraft laten transcriberen en meteen door DeepL, dat in het systeem geïntegreerd is, in het Nederlands laten omzetten. Je moet wel eerst alle fouten uit de transscriptie halen, anders worden die gewoon mee vertaald.”
Lees verder onder de afbeelding.
Wat met artikels die Knack uit anderstalige magazines overneemt?
“Ook die vertaalden we tot voor kort met DeepL. Een eindredacteur ging er dan nog eens door, want het Nederlands schuurde soms nog een beetje. Sinds kort gebruiken we steeds vaker ChatGPT, ook weer gevolgd door een menselijke check. Die tool geeft momenteel de beste resultaten. Het voordeel van ChatGPT is dat je kunt spelen met de prompts – dat zijn de instructies die je aan de tool geeft. Je kunt bijvoorbeeld als prompt geven dat de vertaling bedoeld is voor een nieuwsmagazine en dat het dus een zekere sérieux mag uitstralen. Zo zit ook de toon juist. Die prompts zijn ook voor leerkrachten interessant. Die kunnen bijvoorbeeld een complex artikel uit Knack halen en de tool vragen om dat te herschrijven op het niveau van twaalfjarigen.”
Waarvoor gebruik jij ChatGPT nog?
“Soms laat ik de tool mogelijke interviewvragen formuleren. Die neem ik niet letterlijk over, maar het kan wel inspirerend werken. Zo blijf je niet hangen in je eigen referentiekader. ChatGPT is ook een handige schrijfhulp. Je kunt bijvoorbeeld een schema voor je artikel vragen, met een mogelijke volgorde voor de thema’s die aan bod moeten komen. Ook suggesties voor titels en intro’s zijn mogelijk. Als je je geen zorgen maakt over copyright en intellectuele eigendom, kan je zelfs je artikel uploaden en vragen om daar een inleiding van vijf zinnen boven te zetten.”
Deze afbeelding werd gegenereerd via Chatgpt Dall-e
“Voor alle duidelijkheid: het schrijven doe ik nog altijd zelf”
Gedaan met de angst voor het witte blad!
“Absoluut. Voor alle duidelijkheid: het schrijven doe ik nog altijd zelf.” (lacht)
Gebruik je AI ook als zoekmachine?
“In een netjes afgebakende lap tekst zou ik een tool wel durven laten zoeken naar specifieke info. Of een samenvatting laten maken. Maar het blijft opletten, zeker als je op het internet gaat. ChatGPT is geprogrammeerd om altijd een antwoord te geven. Als hij niets vindt, dan gaat hij ‘hallucineren’ en dingen verzinnen. Hetzelfde geldt trouwens voor de transscriptiesoftware waarover we het net hadden. Als die een woord niet goed begrijpt, zal hij toch een poging doen. Je kunt sommige tools wel vragen om de woorden waarvan hij zeker is in het groen te zetten en de twijfelgevallen in het rood.”
Wat vind je wel een betrouwbare AI-zoekmachine?
“De chatfunctie van Bing. Als die een antwoord op je vraag formuleert, onderlijnt hij een aantal zinnen. Van die onderlijnde stukken zegt hij waar de info vandaan komt. Voor een journalist is die bronvermelding natuurlijk heel belangrijk: je kan nagaan of de bron betrouwbaar is. Ook de tool Perplexity.ai geeft een bronvermelding. Wat ik vooral verfrissend vind aan Perplexity: als hij geen informatie vindt, laat hij het ook gewoon weten. Die bescheidenheid boezemt vertrouwen in.”
Lees verder onder de afbeelding.
Dit artikel verscheen in Knack
Gebruiken jullie AI ook voor illustraties?
“Enkele collega’s van de lay-out hebben leren werken met Midjourney. Dat is een beeldgenerator die op basis van grote datasets met afbeeldingen en prompts van de gebruiker nieuwe illustraties of foto’s maakt. Een frappant voorbeeld: voor een artikel dat ik geschreven heb over intellectuele eigendom, hebben collega’s een vijftal foto’s gebruikt om een futuristische versie van mij te maken. Ik vond het bepaald indrukwekkend.”
Je hebt niet echt roze haar?
“Nee! (lacht) En ik zie er ook minder stoer uit.”
Wat een beeldgenerator in een handomdraai maakt, daar is een illustrator een dag zoet mee. Laat staan dat je dit in een fotostudio zou moeten creëren.
“Illustraties zijn een grote kostenpost voor redacties, dus dit is inderdaad een besparing. Dat vind ik jammer. Het resultaat ziet er goed uit, maar je voelt minder de hand en de emoties van de kunstenaar.”
AI gaat dus ook jobs kosten?
“Er zullen altijd mensen nodig zijn. Maar wel minder, vrees ik. De job gaat ingrijpend veranderen. Journalisten die overweg kunnen met AI-tools, zullen een competitief voordeel hebben. En zelfs dan… Onlangs is er in de Verenigde Staten Channel1.ai gelanceerd: een volledig AI-gegenereerd nieuwskanaal. Zelfs de nieuwsankers zijn AI-creaties, die je met een simpele muisklik een ander gezicht, stem en taal kan geven. Als dit de toekomst is, vind ik het best eng.”
“AI wordt getraind met witte, westerse en mannelijke data”
Er is veel te doen over de ‘bias’ – vooringenomenheid – van AI. Hoe zit dat?
“AI-tools worden gevoed met data van het internet, en het internet is niet neutraal. ChatGPT is onder andere getraind op Reddit. Op de discussiefora van dit socialemediaplatform zijn vooral witte westerse mannen tussen 25 en 35 jaar actief. Silicon Valley is trouwens ook grotendeels wit, westers en mannelijk. Er bestaat een interessante grafiek die toont waar AI zijn data vooral haalt: Noord-Amerika, Europa en Australië. Er is geen garantie dat die nieuwe AI-tools de wereld op een representatieve manier tonen, aangezien de trainingsdata niet representatief zijn.”
En het gevolg is?
“Vraag een beeldgenerator om een inwoner van Mexico te genereren, en de kans is reëel dat je een man met een snor, een poncho en een sombrero krijgt. BuzzFeed heeft op die manier eens geprobeerd om van elk land een barbiepop te maken. Beetje pijnlijk: de Barbie van Zuid-Soedan had een vuurwapen vast.”
VUB-docent Frederik Marain over AI in de opleiding Journalistiek
“Docenten en studenten moeten samen een verantwoorde AI-cultuur creëren”
In de master Journalistiek komt AI aan bod in het studievak Geavanceerde Journalistieke Technieken, gedoceerd door Frederik Marain. Wat is volgens hem de belangrijkste AI-vaardigheid die journalisten-in-spe onder de knie moeten krijgen? “Leren welke tool je gebruikt voor welk soort research. Een beetje kort door de bocht: basisfeiten zoek je op Wikipedia en links via Google. AI-tools als ChatGPT gebruik je voor meer analytische zoekopdrachten: enerzijds-anderzijds-vergelijkingen, samenvattingen, dingen die je moeilijk in één Googleopdracht vindt,… Studenten moeten daarbij goed beseffen dat AI-tools geen feitenzoekmachines zijn, maar gewoon statistische aanvulmachines die heel veel hebben gelezen. Een gezonde portie wantrouwen is dus op zijn plaats.”
Op educatief vlak is artificiële intelligentie voor docenten en studenten een gezamenlijke ontdekkingstocht, met nieuwe ethische hindernissen. Studenten die in tijdnood zitten, durven ChatGPT wel eens inzetten als gewillige en razendsnelle inktkoelie. Copy, paste en klaar. “Het resultaat is meestal… middelmatig. Je voelt het als een tekst door AI geschreven is. Ik spoor onze studenten aan om ChatGPT niet als gemakkelijkheidsoplossing te gebruiken, maar als een manier om een betere schrijver te worden. Schrijf je artikel of essay eerst zelf, en vraag dan aan ChatGPT om de tekst te beoordelen en verbetertips te geven. Of gebruik de tool om invalshoeken, interviewvragen of ideeën voor artikels te vinden.”
Een tekst door ChatGPT laten schrijven en als je eigen werk presenteren, dat mag eigenlijk niet. Maar wat doe je er aan? Sanctioneren is heel moeilijk, denkt Frederik Marain. “Er bestaan tools om oneigenlijk AI-gebruik op te sporen, maar honderd procent zekerheid geven die niet. Vandaar mijn oproep aan de studenten om het anders aan te pakken: laat ons samen nadenken over een AI-cultuur op maat van onze opleiding, waarin we die nieuwe tools op een verantwoorde en ethische wijze gebruiken. Ik vind dat elke faculteit die oefening moet maken, want AI komt overal op een andere manier op. Doen we dat niet, dan zullen er binnenkort universiteitsbrede regels uitgerold worden. Mij lijkt dat weinig werkbaar, al is het maar omdat je AI-gebruik niet hard kan bewijzen.”
De wereld heeft je nodig
Dit initiatief maakt deel uit van het publieksprogramma van de VUB: een programma voor iedereen die vindt dat het anders kan in de wereld en gelooft dat wetenschappelijke inzichten, kritisch denken en dialoog een belangrijke eerste stap zijn om je stempel te drukken op jouw omgeving en de wereld.
Als Urban Engaged University wil de Vrije Universiteit Brussel een drijvende kracht van verandering in de wereld te zijn. Met ons academisch onderwijs en ons innovatief onderzoek dragen we bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en drukken we mee onze stempel op de toekomst.
