Prof. Dr. Joost Vaesen is voorzitter van het Multidisciplinair Instituut Lerarenopleiding (MILO) van de VUB. Hij doceert er onder meer Urban Education, een verplicht vak voor studenten die het programma van de acht educatieve masteropleidingen aan de VUB doorlopen. Het wordt aan onze universiteit ook als een keuzevak aangeboden en maakt onderdeel uit van het EUTOPIA-programma.
“De VUB is een urban engaged university die de stad intrekt en kennismaakt met de troeven en organisaties van Brussel. We bieden het vak Urban Education al geruime tijd aan, sinds kort zijn we er internationaal mee aan het pionieren. Het past heel goed binnen de visie die de VUB heeft op het verlaten van de campus, muren te doorbreken en de stad actief te gebruiken.”
Wat wilt u met het vak bijbrengen?
“In het onderwijs wordt er vaak naar situaties en onderwijspraktijken binnen de schoolmuren zelf gekeken. Urban Education wil dat perspectief letterlijk en figuurlijk opentrekken door ook naar de leefomstandigheden van de leerlingen, hun ouders, de huisvesting, de talige troeven en de uitdagingen van de stad te kijken. We willen met het vak studenten de boodschap meegeven: leer de stad in al haar facetten kennen.”
Elk jaar nemen tussen de 160 en 200 studenten van vijf verschillende campussen (Etterbeek, de avondonderwijsstudenten in Anderlecht, Diest en Leuven en studenten van de Erasmushogeschool Brussel) deel aan het vak Urban Education. “We starten de opleiding met een stadswandeling in de Kanaalzone van Molenbeek om de studenten noties mee te geven van de achtergrondprofielen van de leerlingen maar ook van zaken die voor onderzoekers nogal evident lijken maar dat niet altijd zijn. Zoals de meertaligheid in Brussel: 75% van de inwoners heeft een recente migratieachtergrond.”
Hoe laat u studenten verder kennismaken met de stad?
“Je kan de Brusselse diverse context en de meertaligheid als complexe problemen beschouwen, maar je kan ze ook als troeven bekijken en omarmen. Met Urban Education hebben we die troeven ingebed in het programma van de opleiding. Theorie en praktijk worden erin gekoppeld, onder meer doordat studenten actief kennismaken met lokale stakeholders, zoals met de jongerenorganisatie JES. We sturen ze naar twee scholen met verschillende achtergronden. Een die rekruteert uit middenklasse gezinnen en een die dat doet uit gezinnen die het op sociaaleconomisch vlak moeilijker hebben.” MILO heeft verschillende duurzame partnerschappen met scholen in Brussel. “Er zijn bijvoorbeeld projecten als de Onderzoekende School waarbij studenten in onderzoekende teams met leerkrachten en experts vertrekken vanuit vragen waar een school mee worstelt. We komen dus niet alleen maar langs om studenten even hun ding te laten doen maar werken actief mee aan de verbetering van het onderwijs. Leerlingen, vooral die uit de zogenaamde concentratiescholen, appreciëren het dat ze met onze studenten in discussie kunnen gaan. Op die manier kunnen ze hun stem laten horen en voelen ze zich geen passief onderzoeksobject.”
“Binnen EUTOPIA heeft de VUB de lead van de Urban Education-leergemeenschap. In maart hadden we een BIP (Blended Intensive Programme) georganiseerd, een internationale samenwerking waarbij 25 collega’s en studenten van vier verschillende EUTOPIA-universiteiten naar Brussel kwamen en activiteiten deden die in het verlengde liggen van onze cursus Urban Education. De bedoeling is dat wat ze hier opsteken, comparatief maken binnen de Europese samenwerking.”
Relevantie voor Vlaanderen
Vlaanderen, en zeker de grootsteden, wordt geconfronteerd met een tekort aan goed opgeleide leerkrachten. De recente Teaching and Learning International Survey (TALIS) van de OESO uit 2019 geeft aan dat slechts een kwart van de leraren zich goed of zeer goed voorbereid voelt om in een superdiverse (groot)stedelijke context les te geven. Ook het aantal leraren dat het beroep (vroegtijdig) verlaat, ligt hoger in de grootsteden dan erbuiten. “MILO-onderzoekers Heline Van Peteghem en Els Consuegra voerden rond inclusief onderwijs recent een review van review studies uit die de resultaten van meer dan 500 individuele studies samenvat. Een belangrijke les daaruit: beschouw diversiteit en inclusie niet als een bijlage of apart hoofdstuk van het programma. Daarom starten we ook de opleiding met cursussen zoals Urban Education waar dit onderwerp centraal staat.”
“De educatieve masteropleidingen van de VUB hebben de ambitie om toekomstige leraren citywise op te leiden voor een grootstedelijke, superdiverse omgeving zoals Brussel. Van onze studenten wordt verwacht dat ze inzicht ontwikkelen in de leefwereld van hun leerlingen waarin verschillende talen, nationaliteiten, culturen en manieren van denken en werken elkaar ontmoeten. Die diversiteit omarmen, het leervermogen van de leerlingen vertrouwen en hun meervoudige identiteit waarderen, zijn onmisbaar voor de leraar die wil werken aan een rechtvaardige kans op kwalificatie, maatschappelijke participatie en persoonlijke en relationele ontplooiing voor iedere leerling. Op die manier willen we leraren voorbereiden op het creëren van inclusieve leeromgevingen waar alle leerlingen maximaal kunnen participeren en zich ontwikkelen ongeacht beperking, etniciteit, sociale afkomst, taal, gender, (seksuele) geaardheid, leerstoornissen, functiebeperkingen, gezondheidsproblemen … Niet elke leraar kan expert zijn in alle domeinen waarop leerlingen van elkaar verschillen. Daarom zijn collaboratieve vaardigheden om als schoolteam de krachten te bundelen nodig. Met die teamwerking starten we in het vak Urban Education, waar studenten uit verschillende richtingen leren samenwerken.