Elena Milashina

Elena Milashina is een Russische onderzoeksjournalist die bericht over mensenrechtenschendingen en politieke corruptie in Rusland. Ze deed voor de Russische krant Novaja Gazeta verslag van onder meer de oorlog in Tsjetsjenië, de vervolging van LHBT'ers in Rusland en de moord op journaliste Anna Politkovskaja. Milashina heeft talloze prijzen ontvangen voor haar journalistieke werk. Ondanks bedreigingen en intimidatie door de Russische autoriteiten blijft ze verslag uitbrengen over controversiële kwesties. Op 3 mei 2019 ontving ze tijdens Difference Day een eredoctoraat van VUB en ULB. Na de uitreiking benadrukte Milashina dat zij de eer wil delen met haar collega’s, niet in het minst met de zes vermoorde redactieleden.  

Het is 1997 wanneer Elena Milashina als journalist begint te werken voor Novaya Gazeta. De Russische onafhankelijke krant staat bekend om zijn kritische en onderzoekende houding tegenover de Russische overheid. Milashina leert er, de later in opdracht van het Russische regime vermoorde, Anna Politkovskaya kennen, die een van haar belangrijkste mentors werd. In 2000 wijdde Milashina een reeks artikelen aan de dubieuze ramp met de nucleaire onderzeeër Koersk. Ze ontving in 2001 de 'Golden Pen of Russia' voor haar onderzoekswerk.  

Ze beet zich vast in obscure zaken zoals onder meer de terroristische daad in Beslan in 2004, waar bij de gijzeling meer dan 330 doden vielen. Ze schreef over de moorden op haar collega-journalist Anna Politkovskaya in 2006 en die op Natalya Estemirova in 2009, allebei fervente mensenrechtenactivistes. De onderzoeken die Politkovskaya had gestart, zette Milashina voort. Daarnaast verdiepte ze zich in haar eigen onafhankelijke research naar onfrisse gebeurtenissen in de Noord-Kaukasus en Tsjetsjenië. Ze bracht gedwongen verdwijningen, willekeurige aanhoudingen, buitengerechtelijke executies, martelingen en intimidaties onder de aandacht. 

Maar haar scherpe en onthullende pen vrijwaarde haar niet van gevaar. In april 2012 wordt ze samen met een vriendin neergeslagen op straat. Milashina werkte op dat ogenblik aan een onderzoek naar een drugsspeurder van de politie die zelf betrapt werd op drugs. De aanval werd nooit grondig onderzocht. Ook bedreigingen bleven niet uit. Nadat Milashina in 2017 een artikel in de Novaya Gazeta publiceerde over de vervolging van homoseksuelen in Tsjetsjenië, riep de Tsjetsjeense regering een jihad uit tegen de hele redactie van de krant. Milashina moest noodgedwongen het land uit en dook een paar maanden onder in Istanbul. 

In februari 2020 woonden Elena Milashina en mensenrechtenadvocate Marina Dubrovina in Tsjetsjenië het proces bij rond blogger Islam Nukhanov. De man werd illegaal vastgehouden en gemarteld in de kelders van het ministerie van Binnenlandse Zaken na het tonen van een YouTube-filmpje over de luxueuze huizen van het hoofd van de Tsjetsjeense Republiek Ramzan Kadyrov en zijn bondgenoten. Maar de aanwezigheid van beide dames werd niet geapprecieerd. Op Instagram werd Milashina met de dood bedreigd door Kadyrov en kort daarop werden Milashina en Dubrovina in de lobby van hun hotel hardhandig aangevallen door een georganiseerde bende. Het onderzoek werd stopgezet wegens het verdwijnen van technisch ‘bewijsmateriaal’. 

Op 12 april 2020 publiceert Milashina in de Novaya Gazeta een artikel over hoe de Tsjetsjeense gouverneur de COVID 19-pandemie ontkende; over hoe Tsjetsjenen in quarantaine geen coronavirusverschijnselen meer durfden melden uit angst als terroristen te worden gezien. Een dag later verweet Tsjetsjeense leider Kadyrov de Federale Veiligheidsdienst dat ze haar het zwijgen niet oplegden. Sinds de publicatie van haar artikel in Novaja Gazeta op 15 maart 2021 ‘Ik diende bij de Tsjetsjeense politie en wilde geen mensen doden’, verslechterde Elena's situatie en startten Tsjetsjeense functionarissen een laster- en intimidatiecampagne tegen Elena en Novaja Gazeta.  

Op 4 juli 2023 reisden mensenrechtenadvocaat Aleksandr Nemov en Elena Milashina naar Grozny, de hoofdstad van Tsjetsjenië, om de veroordeling van Zarema Musaeva bij te wonen. Musaeva werd door de Tsjetsjeense autoriteiten berecht na verzonnen beschuldigingen wegens de activiteiten van haar kinderen, van wie er één een mensenrechtenverdediger is. Volgens Memorial Human Rights Centre blokkeerden drie zwarte auto’s de taxi die Nemov en Milashina van het vliegveld vervoerde. Gemaskerde aanvallers sleepten beiden uit de taxi en sloegen hen met knuppels. De aanvallers braken Milashina’s vingers aan beide handen terwijl ze haar dwongen haar telefoon te ontgrendelen. Nemov werd in zijn been gestoken. Ze dreigden hen te doden als ze niet zouden stoppen met hun mensenrechtenwerk. Ze vernietigden ook hun opnameapparatuur en belangrijke documenten. Zarema Musaeva werd later die dag veroordeeld tot 5,5 jaar in een strafkolonie, na een oneerlijk proces zonder dat haar advocaat, Nemov, aanwezig was. 

Op 21 februari 2025 meldde Novaja Gazeta dat de autoriteiten in de Russische republiek Tsjetsjenië het onderzoek naar de brute aanval op Milashina en Nemov hebben opgeschort. In een verklaring stelde de Tsjetsjeense onderzoekscommissie dat er geen verdachten konden worden geïdentificeerd. 

Amnesty International kreeg recent geen updates meer rond Elena Milashina. Sinds deze mensenrechtenorganisatie in mei 2025 door de Russische autoriteiten aangeduid werd als ‘ongewenste organisatie’, zijn een aantal individuen die rond haar zaak campagnevoeren daarmee gestopt. 

Bronnen: VUB Today, Amnesty International en Novaja Gazeta.